‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, สีวก, สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โทสํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โลภธมฺมํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โทสธมฺมํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโม’ติ ปชานาสิ, อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโม’ติ ปชานาสี’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ โข ตฺวํ, สีวก, สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโม’ติ ปชานาสิ, อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโม’ติ ปชานาสิ – เอวํ โข, สีวก, สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’’ติฯ

‘‘อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต, อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต…เป.… อุปาสกํ มํ, ภนฺเต, ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ ปญฺจมํฯ

6. ทุติยสนฺทิฏฺฐิกสุตฺตํ

[48] อถ โข อญฺญตโร พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘‘สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม, สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม’ติ, โภ โคตม, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, โภ โคตม, สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’’ติ?

‘‘เตน หิ, พฺราหฺมณ, ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิฯ ยถา เต ขเมยฺย ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิฯ ตํ กิํ มญฺญสิ, พฺราหฺมณ, สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคํ ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโค’ติ ปชานาสิ, อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคํ ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโค’ติ ปชานาสี’’ติ? ‘‘เอวํ, โภ’’ฯ ‘‘ยํ โข ตฺวํ, พฺราหฺมณ, สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคํ ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโค’ติ ปชานาสิ, อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคํ ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโค’ติ ปชานาสิ – เอวมฺปิ โข, พฺราหฺมณ, สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ…เป.…ฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, พฺราหฺมณ, สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โทสํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กายสนฺโทสํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ วจีสนฺโทสํ…เป.… สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทสํ ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโส’ติ ปชานาสิ, อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทสํ ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโส’ติ ปชานาสี’’ติ? ‘‘เอวํ, โภ’’ฯ

‘‘ยํ โข ตฺวํ, พฺราหฺมณ, สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทสํ ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโส’ติ ปชานาสิ, อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทสํ ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโส’ติ ปชานาสิ – เอวํ โข, พฺราหฺมณ, สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’’ติฯ

‘‘อภิกฺกนฺตํ , โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. เขมสุตฺตํ

[49] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ เขโม อายสฺมา จ สุมโน สาวตฺถิยํ วิหรนฺติ อนฺธวนสฺมิํฯ อถ โข อายสฺมา จ เขโม อายสฺมา จ สุมโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา เขโม ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต ตสฺส น เอวํ โหติ – ‘อตฺถิ เม เสยฺโยติ วา อตฺถิ เม สทิโสติ วา อตฺถิ เม หีโนติ วา’’’ติฯ อิทมโวจายสฺมา เขโมฯ สมนุญฺโญ สตฺถา อโหสิฯ อถ โข อายสฺมา เขโม ‘‘สมนุญฺโญ เม สตฺถา’’ติ อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ

อถ โข อายสฺมา สุมโน อจิรปกฺกนฺเต อายสฺมนฺเต เขเม ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โย โส, ภนฺเต, ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต ตสฺส น เอวํ โหติ – ‘นตฺถิ เม เสยฺโยติ วา นตฺถิ เม สทิโสติ วา นตฺถิ เม หีโนติ วา’’’ติฯ อิทมโวจายสฺมา สุมโนฯ สมนุญฺโญ สตฺถา อโหสิฯ อถ โข อายสฺมา สุมโน ‘‘สมนุญฺโญ เม สตฺถา’’ติ อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ